In deze maatschappelijk en economisch barre tijden van de kronenpest is er nood aan frisse ideeën om de toekomst hoopvol tegemoet te treden. Bij wijze van testament formuleer ik, op basis van bijna zeventig jaar intense verwevenheid met mijn regio, een ambitieus en gemotiveerd voorstel voor een duurzame toekomst van de toeristisch-recreatieve sector in Haspengouw. Ik heb het kind meteen ook een naam gegeven, TROCHAS 2020: Toeristisch-Recreatief OnthaalCentrum Haspengouw. Van harte welkom op onderstaande baby-borrel! 

Georeto's Haspengouw-monografieën

Zoals uit mijn biblio-/biografie blijkt, heb ik de finale (2011-17) van mijn actieve loopbaan toegewijd aan de redactionele samenstelling van vijf Haspengouw-monografieën. Achtereenvolgens stonden het religieus erfgoed, het landschap, de kastelen en de kerken in de schijnwerper. ‘Een kijk op het verleden van Haspengouw’ is tegelijk een historisch overzicht, een kijkboek én een doeboek … een drie-eenheid dus. Het zijn stuk voor stuk culturele boeken, uitgegeven in eigen beheer zonder enige vorm van subsidie van welke overheid dan ook,

integendeel … 75% van de Haspengouwse gemeenten (d.i. 12 op 16) weigerden het bestaan van mijn boeken aan hun inwoners kenbaar te maken! Alleen van Kortessem, Sint-Truiden, Borgloon en Heers ontving ik blijken van waardering. Hasselt, Diepenbeek, Alken, Herk-de-Stad, Nieuwerkerken, Gingelom, Wellen, Tongeren, Bilzen, Hoeselt, Riemst en Herstappe weigerden elke vorm van medewerking, laat staan kosteloze appreciatie. Toch heb ik in mijn boeken alle 16 Haspengouwse gemeenten inhoudelijk gegeven waar ze recht op hebben. In de zo bejubelde toeristische Limburggids worden alleen gemeenten opgenomen die er financieel zwaar voor afdokken. Voor Georeto komt kwaliteitsvolle informatie voor de cultuurtoerist op de eerste plaats, voor de provincie tellen enkel en alleen de centen én het prestige van de voorman. Het zijn de aanmoedigingen en spontane schouderklopjes van de individuele cultuur- en landschapstoerist die me in het zadel hielden en bleven motiveren. Ik ken ze allen bij naam en voornaam. Bedankt Jan, Magda, Lieve,  Etienne en alle andere Camiels en Maria’s.

Het Haspengouws landschap in evolutie  

De publicatie waarin ik me als geograaf ongeremd en met veel voldoening heb in- en uitgeleefd, is “Het Haspengouws landschap in evolutie”. Dit boek ontrolt de ontstaansgeschiedenis van het Haspengouws totaallandschap aan de hand van een reeks schokkende en ingrijpende ‘kantelmomenten’. Kantelmomenten zijn natuurlijke processen (natuurlandschap) of menselijke ingrepen (cultuur-historisch landschap) die de ontwikkeling van het landschap gedurende een bepaalde periode sturen en bepalen. Om het huidig Haspengouws landschap ten volle te begrijpen selecteerde ik als kantelmomenten achtereenvolgens de Alpiene bergvorming, de Würmijstijd, de opwarming van het klimaat na de Würmijstijd, de landname, de Gallische oorlog, de volksverhuizingen en de vroegmiddeleeuwse kerstening, de graven van Loon, de Loonse successie-oorlogen, de Franse Revolutie, de industriële omwenteling en het kantelmoment ‘1958’ alias ‘globalisering’. De uitwerking van deze kantelmomenten op het landschap kan je in het boek lezen, inclusief ‘tips’ om visuele restanten on the field te bekijken.

Het kantelmoment '2020' alias de kronenpest

Het meest recente kantelmoment is de pandemie van het coronavirus dat met een onverwachte aanval in amper enkele maanden de toekomstige ontwikkelingen wereldwijd en decennialang zal bepalen. Het streven naar steeds meer mobiliteit en de verkenning van de hele wereld (mijn dorp) strandde plots in ‘ophokplicht’ in mijn dorp, het aardrijk rond. Deze nooit geziene, allesomvattende burgeroorlog woedt momenteel –21 maart, het begin van de lente– in alle hevigheid en het einde is nog niet in zicht. Een leger virussen heeft ’s werelds onaantastbaar gewaande economie –in de middeleeuwen was de ‘kroon’ een munteenheid; nu staan Sint-Euro en de H. Dollar op een piëdestal; hun wereldwijde adoratie is in ruime mate mede verantwoordelijk voor de ‘kronenpest’– in een handomdraai plat gebombardeerd. De ‘onzichtbare’ aanstokers van deze wereldwijde catastrofe zitten nog maar in de fase van de ‘hypothesen’ –naar wapens om ze efficiënt te bestrijden, is men koortsachtig op zoek– maar de zicht- en tastbare gevolgen zullen ingrijpend en zo mogelijk nog pijnlijker zijn. Ook het Haspengouws landschap staat een nieuwe metamorfose te wachten. In welke mate gaat de ‘verdozing’ van deze landelijke regio verder? Kan en mag de klassieke landbouw (veeteelt en akkerbouw) overleven? Zal de toekomstige ontwikkeling van de fruitteelt het Haspengouws landschap plastificeren: een reconversie van hard naar zacht fruit? Wordt Haspengouw één groot ‘klimaatbos’? Zal het cultuurhistorisch landschap verder verloederen en plaats moeten maken voor een andere invulling? Zal het religieus en kerkelijk patrimonium verder ontmanteld worden? Zal men de vleermuizen-reservaten van Vechmaal en Kanne verdelgen? In welke mate zullen de miljarden van het economisch marshallplan inhakken op het voorheen al door politici stiefmoederlijk behandeld Haspengouw? Hoe zal de toeristisch-recreatieve sector reageren op de drastische maatregelen van de overheid? Het bloesemseizoen 2020 –de hoogmis van het Haspengouws toerisme– is sowieso om zeep en naar de knoppen. Hopelijk bevriezen l.g. de komende weken niet, de ramp is al groot genoeg!

Daarom TROCHAS: Toeristisch-Recreatief OnthaalCentrum HASpengouw

Gezien

• de onzekerheden omtrent de toekomst van het wereldwijd toerisme,
• het aangekondigd opdoeken van de provincies in 2024,
• het huidige monopolie van de Provincie Limburg inzake Toerisme,
• de alsmaar luider klinkende stemmen om alle Haspengouwse gemeenten te versmelten tot één supergemeente met dezelfde naam, nl. Haspengouw,
• de noodzaak om het regionaal toerisme degelijk en duurzaam te onderbouwen en te profileren, 
• de broos- en kwetsbaarheid van het bloesemtoerisme,
• de wenselijkheid om Haspengouw het jaar rond toeristisch aantrekkelijk én economisch rendabel te maken,
• de talrijke andere cultuurhistorische troeven, monumenten en gebouwen,
• het zichtbaar voorhanden zijn van meer dan 20 eeuwen natuur en cultuur,
• de enorme variëteit aan streekproducten: gerechten, stropen, wijnen, vruchtensappen, enz.,
• een decennialang vergaarde en te boek gestelde kennis over Haspengouw,
• het voorhanden zijn van een kant-en-klaar draaiboek,

stel ik voor dat er een prestigieus Toeristisch-Recreatief OnthaalCentrum voor Haspengouw –kortweg TROCHAS–, gedragen door alle 16 gemeenten en alle toeristische operatoren van de regio, ontwikkeld wordt. Volgens de inhoudelijke leidraad, neergeschreven en uitgetekend in de Georeto-monografie ‘Het Haspengouws landschap in evolutie’, moet dit een interactief en aantrekkelijk belevingscentrum zijn met minstens een dozijn hartelijke ‘ontvangstkamers’ waarin de diverse fasen annex kantelmomenten in de ontstaansgeschiedenis van Haspengouw gevisualiseerd en aanschouwelijk (foto’s, duidelijke kaarten, maquettes, projecties, voorwerpen, reproducties, enz.) voorgesteld worden. In elke ontvangstkamer worden praktische tips aangereikt voor gerichte bezoeken, verkenningen en wandelingen ‘on the field’ over de betreffende ontwikkelingsfase. In het TROCHAS zijn alle boeken, kaarten, folders en brochures over de regio beschikbaar. Naast de vaste tentoonstellingen in de ‘ontvangstkamers’ organiseert TROCHAS in een aparte ruimte wisseltentoonstellingen, lezingen en voordrachten over thema’s uit de regio. Het centrum is bemand met degelijk geschoold personeel dat informeert (over het toeristisch-recreatief aanbod), coördineert (tussen de betrokken partijen), organiseert (evenementen en activiteiten zoals streekgrens-overschrijdende dagtrips) en enthousiasmeert (een gastvrij onthaal is dé sleutel voor een geslaagd en repetitief bezoek). Een veelzijdig en professioneel bemand studiecentrum houdt TROCHAS up-to-date en verzorgt gidsbeurten in het onthaalcentrum. TROCHAS is ambitieus en profileert zich als een “attractie” van bovenlokaal niveau. TROCHAS wil een unicum zijn in de Euregio; daarom is alle informatie in minstens drie talen (Nederlands, Frans en Duits) beschikbaar. Over Engels spreken we voorlopig niet meer. En critici, beweer verdorie niet dat mijn voorstel onrealistisch is: in de ons omringende landen heb ik meerdere dergelijke onthaalcentra bezocht. Waar een wil is, is een weg. De kronenpest heeft het pad geëffend.

Warme oproep 

Zodoende heb ik –bij wijze van testament– een prestigieus plan ontvouwd en de noodzaak ervan gemotiveerd. Studieburelen vragen hiervoor bommen geld. Lapis mors-abolescens werpt het gratis in de schoot van hen die het (mede) willen realiseren. Wie heeft plaats en ruimte (binnen en buiten) om TROCHAS gestalte te geven? Het mag maar moet absoluut geen nieuwbouw zijn. Op dit ogenblik wachten tientallen ‘waardevolle stukken’ Haspengouws bouwkundig erfgoed op een renovatie en zinvolle herbestemming: kastelen, kloosters, kerken, monumentale vierkanthoeven … Wie wil TROCHAS mede concretiseren? En hoe moet dat dan gefinancierd worden? Zou het in godsnaam niet hoogtijd worden dat de meer dan 250 000 Haspengouwers ook eens hun deel van de subsidiekoek van de overheden krijgen? Op dit ogenblik vloeien quasi alle subsidies op Limburgse bodem naar het Kempische noorden: de mijnsites, Bokrijk, het Nationaal Park van de Hoge Kempen … Het is hun van harte gegund maar het Zuiden staat kurkdroog! Een prestigieus TROCHAS is meer dan welkom en de Haspengouwers heten U welkom. Vermits TROCHAS euregionale ambities heeft, lijkt me Europese subsidiëring evident. Eenmaal vertrokken zal TROCHAS ook inkomsten genereren, hoe meer hoe beter en kunnen de subsidies afgebouwd worden en nieuwe inheemse projecten op de sporen gezet worden. Dus al diegenen met een hart voor Haspengouw –politiekers, industriëlen, investeerders, grootgrondbezitters, erfgoedbezitters-op-zoek-naar-zinvolle- herbestemming, milde schenkers, medewerkers, gidsen, opzichters, firma’s …– meldt U via info@geogidsen.be. Lapis, mors-abolescens zal de meldingen oplijsten en indien er een stevig draagvlak blijkt te zijn, acties opstarten. TROCHAS zal U dankbaar zijn. Jullie namen worden vereeuwigd op de “kronenpestzuil” die op de TROCHAS-site als eerbetoon aan alle strijders en voorvechters opgericht zal worden.

Lapis, mors-abolescens.
25 maart 2020