Hoe dramatisch en ontnuchterend –misschien ook wel hoe heilzaam– het coronajaar 2020 op de tijdlijn van het mensdom zal doorwegen, zal de toekomst uitwijzen. Wat nu reeds vast staat: in de komende herfst zal weer hét woord van het jaar gekozen worden. In volle lente en met de volheid (volledigheid?) van de zomer nog voor de boeg, durf ik nu reeds mijn woord van het jaar nomineren: òuthîesse. Ik heb er zo mijn redenen voor. 

Outhîesse: definitie

Outhîesse, een werkwoord uit het Haspengouws dialect, betekent: ‘Iemand doen hunkeren naar iets wat door omstandigheden utopisch of onbereikbaar is’. Het opwekken van zo ‘n niet te bevredigen verlangen wordt in deze tijden van ophokplicht, perimeters, essentiële verplaatsingen en een resem andere verbodstekens geregeld geactiveerd. Neem nu de HBVL-weekendbijlage ‘Goesting’ van 18-19 april. Omdat het Haspengouws bloesemseizoen dit jaar door de dodelijke corona-epidemie naar de knoppen is, wil Toerisme Limburg de potentiële bloesemtoeristen wat ‘òuthîesse’. Terloops gezegd: in feite is bloesemseizoen een eufemisme; het bloesemt hier slechts ten volle gedurende hooguit een tweetal weken. En door het zonnige weer van de voorbije weken zijn de meeste fruitsoorten (behalve de appels) reeds uitgebloesemd. Trouwens, als ook de nachtvorst de komende weken ‘in zijn kot’ blijft, is de economische start van het fruitseizoen 2020 voor de telers alvast veelbelovend.

Langs fruitige landschappen met PIT

Zo luidt de titel van de virtuele Goesting-fietsroute (62km) in en rond Borgloon (foto). De makers promoveren deze virtuele onderneming meteen tot de meest instagramwaardige fietsroute van Limburg. Ik neem er nota van … want dit wist ik nog niet. De route en zijn bezienswaardigheden worden vervolgens summier beschreven. Omdat je virtueel vanuit je zetel fietst, mogen er wat onjuistheden in voorkomen: het veel bewierookt doorkijkkerkje ‘Reading between the Lines’staat langs een wandelpad waar fietsen –ook in post-coronatijden– verboden is. Ook de zgn. Tranendreef met zijn boomhutten is een wandelpad dat niet op het tracé van het Limburgs fietsroutenetwerk ligt. De passage van Zepperen is dan weer een gemiste kans: geen woord over het unieke interieur van de Sint-Genovevakerk met zijn 16^de-eeuwse muurschilderingen. Het is nochtans een van de schaarse plattelandskerken in de Haspengouwse fruitstreek waar de deur doorgaans niet op slot is. Bij het artikel staat de gezegende knooppuntenreeks zodat je in maatschappelijk meer tolerante tijden al fietsend kan genieten van deze uitgebloesemde regio. Gaarne citeer ik nog enkele zinsneden met een hoog òuthîesse-gehalte.  ‘Tijdens de lente is deze route door de boomgaarden vol bloesems op z’n fotogeniekst’. ‘ In het (nu gesloten) Fruitbelevingscentrum Stroopfabriek kan je lekkere wafels inslaan, energie voor onderweg’. ‘Boven op de abdijtoren kijk je neer op Sint-Truiden’ (nvdr. je kan deze toren enkel beklimmen met de Trudo-pas, te verkrijgen bij de Dienst Toerisme maar dit onthaalcentrum is tot nader order gesloten).

Outhîesse: het woord van het jaar 2020

Naarmate de zomer nadert, zal ‘òuthîesse’ almaar meer de gemoederen beroeren. Het begint vaak met woorden (beloften) die al dan niet voor iedereen in daden mogen en kunnen omgezet worden. Waarom mogen zij ‘openen’ en moeten wij ‘gesloten’ blijven? Beloftes worden gelanceerd en even later weer ingetrokken … ‘òuthîesse’ van de bovenste plank. Omdat iedereen het aan den lijve zal voelen, nomineer ik ‘òuthîesse’ tot woord van het jaar 2020. Wellicht zal de keuzelijst uitpuilen van woorden die beginnen met en gerelateerd zijn aan ‘corona’. Ik ga een stapje verder en wil stilstaan bij een algemeen en onbehaaglijk ‘gevoel’ uit deze beloken tijden. Omdat dit virus bijzonder veel onschuldige slachtoffers maakt in westelijk Haspengouw (Alken, Sint-Truiden, Borgloon, Gingelom en Wellen) en bovendien ook ongenadig inhakt op het bloesemtoerisme aldaar, opteer ik als eerbetoon voor het plastisch werkwoord ‘òuthîesse’ uit de rijke dialect-woordenschat van deze gehavende streek. Ik heb namelijk een hekel aan al die vreemde woorden zoals ‘lockdown’, ‘social distancing’, ‘screenen’, ‘contact tracing-app’, ‘preteaching’… het mag wat mij betreft een betekenisvol en jaartyperend stokoud pré-Vlaams woord zijn!

Om je op te warmen én voor te bereiden op een daadwerkelijke fietstocht in het cultuurhistorisch boeiende Haspengouw, citeer ik uit de ‘Diksjenêr van Kotskove’ (het dialectwoordenboek van Kortessem) van Jef Oris (1926-2019) twee dezer dagen, weken en maanden toepasselijke uitdrukkingen. 1° “Lùt oech tog niet òuthîesse: laat u toch niet opjagen. 2° Dje mog den hond ni òuthîesse, sèves zijë gebètte: je mag de hond niet treiteren, seffens bijt hij u”. Haspengouw heet je welkom … van zodra recreëren en je longen tracteren met de gezonde lucht van het platteland weer toegelaten is!  

Lapis, mors-abolescens.
22 april 2020