Naast me ligt een exemplaar van de kersverse Gault&Millau Haspengouw 2023-2024: een culinaire gids met o.m. suggesties om Haspengouw te proeven en ten volle te beleven. Visit Limburg, het voormalige Toerisme Limburg, bezorgde me zopas een aantal exemplaren als presentje voor mijn bescheiden medewerking. Op basis van mijn neergeschreven Haspengouwverleden – een doctoraatsscriptie, tal van geogidsen en een kwintet Haspengouwmonografieën – werd ik namelijk geconsulteerd om het inleidend basisbegrip ‘Haspengouws terroir’ mede te definiëren. Het terroir bepaalt immers in ruime mate de unieke aantrekkelijkheid van een regio. Mijn welgemeende appreciatie voor deze erkenning.  

De beste restaurants

In de Haspengouwse Gault&Millaugids 2023-24 behalen 29 restaurants een voortreffelijk rapport: ze scoren immers minstens 12/20. De meeste kans om het culinair neusje van de Haspengouwse zalm te proeven heb je in Sint-Truiden (11) en Tongeren (7), zowel in de stadscentra als in de deelgemeenten. De gastronomische top vijf van Haspengouw wordt in 2023-24 gestoffeerd door Alter (17,5/20 – Tongeren), Magis (17/20 – Tongeren), De Mijlpaal (16/20 – Tongeren), Aurum by Gary Kirchens (15,5/20 – Ordingen/Sint-Truiden) en De Stadt van Luyck (16/20 – Sint-Truiden). Je kan je ook gastronomisch tafelen in 11 horecazaken met één (13-13,5/20), twee (14-14,5/20 of drie (15-15,5) ‘kokmutsen’ in Alken (1), Bilzen (2), Borgloon (3), Heers (1), Hoeselt (2), Riemst (1) en Wellen (1). De overige Haspengouwse (7/16) gemeenten komen in deze prestigieuze ranglijst (nog) niet voor … wat geenszins belet dat je ook daar lekker kunt eten.

Verrassende eetadressen

Naast de opsomming van de ’29 beste restaurants’ (supra) vind je ook ‘18 eetadressen’ die (nog) geen numeriek rapport hebben. Ze zijn geselecteerd omwille van een specifiek eigen accent of een uitgesproken connectie met Haspengouw. Het betreft een eerder bonte selectie van specifieke thema’s (o.m. fruit, vlees, seizoens- en/of streekgerechten, tapas…), bistro’s, brasseries, een bar, een taverne, een lunch- en eetwinkel en een fietscafé. Oei, slechts één fietscafé! Voor de als fietsbestemming gelauwerde regio Haspengouw moet dit gat in een volgende editie van de Gault&Millau Heerlijk Haspengouw dichtgereden zijn en dit in wederzijds belang!

Karaktervolle overnachtingen

Alhoewel er in Haspengouw minstens enkele honderden locaties zijn om op een leuke wijze recreatief te overnachten en/of meerdaags te verblijven, voldeden amper 16 logiesverstrekkers aan de selectiecriteria van Gault&Millau. Er werd m.i. vooral gekeken naar de expliciete verwevenheid met de regio en/of de cultuurhistorische representativiteit van het gebouw: m.a.w. de overnachtingsplaats op zich vormt een aanknopingspunt voor de verdere verkenning en/of beleving van de regio. Ik vind het een strenge maar een vanuit geotoeristisch oogpunt te verdedigen visie om de regio naar een overigens verdiend hoger cultuurtoeristisch niveau te tillen. Het betreft daarom vooral verblijven in (sterren)hotels, een charmehotel, gerestaureerd agrarisch en cultureel erfgoed (een watermolen, een treinstation, een vierkanthoeve, een herenhuis, een pastorie, …) en – uiteraard – kasteelomgevingen (Duras, Ordingen, Alden Biezen). En wat de toekomst betreft biedt dit rooskleurige perspectieven: Haspengouw heeft immers nog tientallen andere kastelen, kloosters, al dan niet beschermde kerken-op-zoek-naar-een-herbestemming, leegstaande norbertijnenpastorieën, afgedankte afspanningen, vakwerk-ensembles …. Ben je echter op zoek naar het meer ‘gewone’ Haspengouws overnachtingsaanbod raadpleeg dan gerust de folders of websites van Visit Limburg of andere organisaties in de toeristische sector … ook daar vind je leuke adressen en vriendelijke mensen! 

Wijndomeinen en –huizen

In het kielzog van het hardfruit (appelen, peren, kersen, krieken) en zachtfruit (aardbeien, bessen) maakt de druiventeelt de jongste decennia een flinke opmars. Vooral de naar het zuiden geëxposeerde zandlemige en kalkhoudende hellingen in het relatief smalle overgangsgebied van Vochtig- naar Droog-Haspengouw zijn uitermate geschikt voor de teelt van druiven. Daarom liggen meer dan de helft van de in de gids besproken wijndomeinen op het golvend grondgebied van de stad Borgloon, de bakermat van het land van Loon. De pinot noir, pinot gris, pinot blanc en de chardonnay gedijen er voortreffelijk. Volgens sommigen is de wijnbouw zelfs een waardig economisch alternatief om de verschralende afzetmarkten voor appelen en peren te compenseren. De Gault&Millaugids somt, zonder volledigheid na te streven,  (niet eenvoudig overigens want constant ontluiken her en der nieuwe wijngaarden) 13 wijndomeinen waarvan o.a. de volledig ommuurde Clôs d’Opleeuw, het wijnkasteel van Genoels-Elderen en de mousserende Schorpionwijnen tot de baanbrekers behoren. Jaarlijks halen meerdere Haspengouwse wijnen op Belgisch niveau eerste prijzen binnen en neemt hun bekendheid alsmaar toe. In de Gault&Millaugids Haspengouw 2023-24 vind je de concrete coördinaten van de geselecteerde wijndomeinen en hun specialiteiten … een leidraad om als gedegen oenotoerist de aangeboren geheimen van het Haspengouws terroir te doorgronden.

Haspengouw-belevingen & lokale produc(en)ten

In het laatste hoofdstuk vind je een antwoord op tal van vragen en behoeftes die zowel bij de eigen inwoners als de toerist/recreant – na een deugddoende wandeling of fietstocht – wel eens spontaan opwellen. Waar kan ik terecht voor ambachtelijk hoeve-ijs of vegan-ijs? Zijn er ijssalons die werken met Haspengouws fruit? Waar ben ik als individuele toerist of met een kleine groep welkom voor een rondleiding in een fruitbedrijf of een wijndomein? Zijn er hoevewinkels met vlees en typische vleesbereidingen van eigen bodem? Waar kan ik terecht voor inhoudelijke informatie over het Haspengouws landschap en zijn cultureel erfgoed? Waar kan ik een vespa huren? Hoe smaakt een Roberta? Zijn er warme bakkers met dagverse fruittaarten? Waarom en waar worden waterkers, asperges en grottenchampignons vereenzelvigd met Haspengouw? Brouwt men in Haspengouw ook eigen bier en vruchtennat? En zo ja, waar kan ik hiervoor terecht?

De poort van Haspengouw?

Na het doornemen van de Gault&Millaugids Haspengouw 2023-24 beaam ik dat de auteurs en de opdrachtgevers in hun opzet geslaagd zijn. In Haspengouw is het ganse jaar door –en niet alleen in de bloesem- en oogsttijd – heel veel te zien, te beleven en te proeven. Ongetwijfeld zal dit initiatief tal van lokale horecazaken en ondernemers, die in deze eerste editie nog niet voorkomen, positief stimuleren om er een volgende keer wel bij te horen. De toerist en recreant zullen het appreciëren. Of dit ook voor de Kortessemse ondernemers werkelijkheid zal worden, is hoogst twijfelachtig. Alhoewel Wimmertingen, Sint-Lambrechts-Herk en Stevoort landschappelijk inherent deel uitmaken van Vochtig-Haspengouw, komen noch Hasselt noch zijn hogergenoemde deelgemeenten in de huidige editie voor. ‘De hoofdplaats van de provincie Limburg hoort nu eenmaal niet thuis in een traditionele landbouwstreek als Haspengouw (beweert men in Hasselt)’. En als de huidige absurde en corrupte fusieplannen – Kortessem wordt dan een administratief aanhangsel van Hasselt – in 2024 doorgaan, dan vrees ik dat de poort van Haspengouw in de volgende edities van de Gault&Millau Haspengouw gesloten blijft. Helaas!

Heb je interesse in een exemplaar van de culinaire gids Gault&Millau 2023-2024 “A Taste of Haspengouw” (108blz.) laat het me gerust weten. Ik wil en mag er enkele uitdelen. Hartelijk welkom!

Lapis, mors-abolescens.
8 oktober 2023