Bij het naderen van het definitief einde van de autonome Haspengouwse gemeente Kortessem vind ik het – vanuit mijn verleden én diepste overtuiging – mijn morele plicht om gebeurtenissen, ontwikkelingen, instellingen en personen die de identiteit van Kortessem door de eeuwen heen bepaalden, op een passende wijze respectvol in herinnering te brengen. Ik doe dit vanuit de geotoeristische invalshoek. Geotoerisme staat voor ‘zien-inzien-ontzien’ en dit is – wat Kortessem betreft – helaas geen automatische applausmachine! Ik richt mij hierbij niet alleen tot de betrokkenen en geïnteresseerden van vandaag maar ook en vooral tot toekomstige generaties die zich vragen stellen over het ‘plotse’ verdwijnen van het autonome Kortessem uit de schitterende caleidoscoop die Haspengouw is. Omwille van de aard en de benadering van het onderwerp valt deze blog wat langer uit dan de overige blogs die ik in mijn reeks ‘Haspengouws Overleeft’ reeds geschreven en gedocumenteerd heb. Ik breng mijn hommage chronologisch in veertien delen, telkens gescheiden door een foto die illustratief is voor de beschreven periode. Als epiloog voeg ik er een nawoord aan toe met enkele persoonlijke meningen, vragen en bekommernissen omtrent de duistere ontknoping van deze story.   

Tot zover mijn historisch-chronologisch overzicht dat het wordingsproces van de autonome gemeente Kortessem verduidelijkt. In dit nawoord wil ik hieraan enkele persoonlijke bedenkingen toevoegen.

Waarom tegen de ‘fusie’ van Kortessem met Hasselt?

Uit wat voorafgaat zou men kunnen afleiden dat ik tegen fusies van steden en gemeenten ben. Niets is echter minder waar. Wanneer twee of meer aaneengrenzende gemeenten gelijklopende belangen, problemen en/of uitdagingen hebben, kan in een snel evoluerend maatschappijlandschap – en in zo ’n klimaat leven we momenteel – een weloverwogen samenwerking of fusie een oplossing zijn. De naburige fusie Bilzen-Hoeselt illustreert dit. In een democratie moet zo’n ingrijpende beslissing wel expliciet gedragen zijn door de meerderheid van de bevolking. Een gemeente is immers veel meer dan een ‘bestuur’ dat toevallig voor één legislatuur van amper zes jaar in het zadel zit. Een gemeente heeft een identiteit die door het verleden is opgebouwd … ook Kortessem. Indien het opdoeken van een gemeente niet ter sprake komt in de folders voorafgaand aan gemeenteraadsverkiezingen en ook niet in de meerjarenplanning genotuleerd is, dan moet de bevolking zich in deze fundamentele kwestie in een democratische volksraadpleging kunnen uitspreken. Dit is in Kortessem niet gebeurd en daarom ben ik tegen de fusie (infra) van Kortessem met Hasselt. De fusiesoap is pas begonnen toen de Vlaamse overheid – zonder enige voorwaarde – een luttele en eenmalige geldsom per inwoner van fuserende gemeenten in het vooruitzicht stelde. Het opslorpen van Kortessem door Hasselt komt dus neer op een extreem geval van mensenhandel! Alle andere argumenten zijn praat voor de vaak en bovenal van tijdelijke aard. Tenzij het – wat kwatongen beweren – ten gemeentehuize almaar vaker tot een confrontatie kwam tussen het personeel (geselecteerd op basis van kennis en diploma) en de opdrachtgevers (gekozen in het stemhokje op basis van populariteit). Wie zal het zeggen? Hoe dan ook, het opdoeken van het autonome Kortessem was een goed voorbereide eenmansactie van de dienstdoende burgemeester in een poging om als politicus naar een hoger niveau op te klimmen. Dit laatste is zijn volste recht maar het zomaar en zonder enige inspraak en garantie overhevelen van zijn gemeente én haar bevolking naar Hasselt is voor mij onaanvaardbaar. Daarom noem ik deze transactie geen fusie wel een roekeloze “annexatie van een plattelandsgemeente bij de hoofdplaats van een provincie”. Alle andere buurgemeenten kregen een uitnodiging om aan te sluiten maar hielden de boot wijselijk af.

Waren er dan geen alternatieven?

In 2021 bestelden Heers, Borgloon, Wellen, Alken en Kortessem – vijf landelijke gemeenten die het centrale hart van Haspengouw vertegenwoordigen – een wetenschappelijke studie omtrent de opportuniteit van een administratieve samenwerking en integratie die op termijn in een verantwoorde fusie zou kunnen uitmonden. Dit traject werd echter gecounterd door P. Dewael, burgemeester van Tongeren, die na de fusie van Hoeselt met Bilzen geografisch geïsoleerd dreigde te worden en … een overheidsfooi aan zijn neus zag voorbijgaan. Hij wist in een mum van tijd partijgenoot E. Awouters, burgemeester van Borgloon, te overhalen om de stedelijke fusie Tongeren-Borgloon aan te gaan. Om uiteenlopende redenen vielen de gesprekken tussen de vier overgebleven partners stil. Het resultaat van de studie waarop een prijskaartje van 30 000 euro kleefde, werd niet eens afgewacht. Dé politieke kans om een duurzame toekomst van Haspengouw na te streven was hiermee verkeken. Integendeel, de interne verdeeldheid en het wantrouwen dikten nog aan. Het ‘hart van Haspengouw’ bloedt! Thijsen ventileert hieromtrent zijn mening in het HBVL als volgt: “In het zuiden (d.i. Haspengouw) gaat het over politiek politiciens, in het centrum (Hasselt) over inhoud”. Zo weekte hij de plattelandsgemeente Kortessem los uit Haspengouw en sleepte ze naar Hasselt zonder enige wetenschappelijke studie omtrent “de inhoud, de verantwoording en consequenties” van dit politiek initiatief. Het inwonertal van Kortessem vertegenwoordigt vanaf 2025 amper 9.9% van de totale bevolking van de provinciehoofdplaats Hasselt … een aandeel (lees inspraak) dat in de toekomst alleen nog maar zal verminderen. Zo is er in het toekomstige Hasselt geen schepen van landbouw voorzien … wat zal hiervan de weerslag op het agrarische Kortessem zijn?

Wat met de toekomst van ‘Groot-Kortessem’?

Bij de fusie van steden en gemeenten in 1977 kreeg Kortessem er Vliermaal, Vliermaalroot, Guigoven en Wintershoven bij. Tussen 1977 en 2024 is de vertegenwoordiging van de vier deelgemeenten in het college van burgemeester en schepenen stelselmatig gekrompen. Kortessem wordt vanaf 2025 zelf een deelgemeente van Hasselt en is daar nu met acht raadsleden plus één schepenambt goed vertegenwoordigd. De vraag is: zal dat zo blijven of gaat Groot-Kortessem in de toekomst dezelfde weg op als zijn deelgemeenten sinds 1977?  En hoe zullen de deelgemeenten van een deelgemeente – Vliermaal, Vliermaalroot, Guigoven enWintershoven – daar behandeld worden?

Referendum!

Een echt referendum met die ene hamvraag ‘pro’ of ‘contra’ fusie is er nooit geweest. En toch is het lokaal resultaat van de stembusslag op 13 oktober 2024 een stevige indicatie omtrent de mening van de plichtsbewuste Kortessemenaar. Onderstaande grafieken brengen de verschuivingen tussen de politieke fracties in beeld. Wat mij betreft is hierbij geen nadere uitleg nodig. Betreurenswaardig is het feit dat 42% van de stemgerechtigde populatie zijn recht om te stemmen niet ter harte nam. Concrete besluiten voor wat betreft Kortessem zijn hier niet uit te trekken vermits het een algemeen verschijnsel in alle Vlaamse regio’s was. Zou het einde van onze democratische rechten, o.m. afgedwongen in de Revolutie van Kortessem, dan echt in zicht zijn? Beangstigend!

Kortessem, 29 december 2024

Lapis, mors-abolescens.
10 november 2024