In deze eerste blog van 2025 verlaat ik even mijn Haspengouwcocon en doe ik een reflectie naar mijn core business van weleer, het onderzoeksdomein van de fysische geografie. Tijdens de voorbereiding van mijn doctoraatsverhandeling ‘De postglaciale evolutie van de Mombeekvallei” werd ik dagelijks geconfronteerd met de gevolgen van de postglaciale klimaatopwarming op de verandering van het Haspengouws landschap. Hoe men in die tijd het klimaat benaderde en bestudeerde illustreer ik met een wetenschappelijk werk uit 1973. Vervolgens vermeld ik enkele klimaatbegrippen uit de ‘Dikke Van Dale’, editie 1984. Tot slot volgt een verre van volledige opsomming van de klimaatwoorden die nu dagdagelijks de pers halen. Een opmerkelijke evolutie die om uitleg en actie vraagt. Ik stel voor dat we voortaan met zijn allen gaan ‘klimaatschieten’ … een alleszins klimaatneutrale uitdaging.

1973 – Algemene geologie, dr. A.J. Pannenkoek

Definitie van klimaat: “Op het land zijn de belangrijkste elementen van het klimaat de neerslag (de gemiddelde hoeveelheid maar meer nog de verdeling over een jaar) en de temperatuur (zowel de gemiddeld temperatuur als de dagelijkse en jaarlijkse schommelingen) die samen in sterke mate de vegetatie bepalen.”

In hogergenoemd boek komt ‘klimaat’ ter sprake in o.m. volgende samengestelde woorden:

klimaatgordels en klimaatclassificatiesysteem van Köppen en Geiger*;

A-klimaten of tropische klimaten: regenwoudklimaat, moessonklimaat en savanneklimaat; B-klimaten of droge klimaten: steppeklimaat en woestijnklimaat;

C-klimaten of gemengde zeeklimaten: Vlaanderen heeft een gematigd zeeklimaat of een Cfb-klimaat. Tot deze klasse behoren gebieden waar de gemiddelde temperatuur van de koudste maand hoger dan -3°C is, de gemiddelde temperatuur van de warmste maand tussen +10°C en +22°C ligt en er regen in alle seizoenen valt.  

D-klimaten of landklimaten: naaldhoutklimaat of taigaklimaat;

E-klimaten of koude klimaten: toendraklimaat, poolklimaat en bergklimaat

*Klimaatwetenschappers: Vladimir Köppen (1846-1940), Duits-Oostenrijks meteoroloog en klimatoloog en Rudolf Geiger (1894-1981), Duits meteoroloog en klimatoloog.

landklimaat – zeeklimaat – microklimaat – macroklimaat – bodemklimaat – klimaatverschillen – klimaatgrenzen – klimaatverandering – paleoklimaten

Besluit: de auteurs van het boek ‘Algemene Geologie’ benaderen en onderbouwen het klimaat op een wetenschappelijke wijze. Grammaticaal valt het op dat ‘-klimaat’ in de meeste gevallen het tweede deel van samengestelde woorden is.

1984 – Van Dale, Groot woordenboek der Nederlandse taal

Definitie van klimaat: “1- “Gemiddelde of samengevatte natuurlijke gesteldheid van de lucht en het weer in een landstreek, in het bijzonder de warmtegraad, naar de gewone toestand en de meest voorkomende veranderingen van de dampkring beschouwd. 2- heersende algemene gesteldheid of toestand (bv. de verbetering van het fiscale klimaat).”

Woorden en begrippen i.v.m. ‘klimaat’ in de “Dikke Van Dale”, 1984.

Toendraklimaat – steppeklimaat – woestijnklimaat – zeeklimaat – landklimaat – microklimaat – klimaatbeeld – klimaatbehandeling – klimaatbeheersing - klimaatcijfers – klimaatdiagram – klimaatfactor – klimaatgordel – klimaathal – klimaatkamer – klimaatkast – klimaatregeling – klimaatscheiding – klimaatschommeling – klimaatverandering – klimaatzone.

Besluit. Stilaan ontluiken er nieuwe woorden omtrent het fenomeen klimaat. Meer en meer wordt klimaat- het eerste woord van samengestelde woorden.

De inhoud en betekenis van het woord/begrip ‘klimaat’ in de actuele media

Definitie van klimaat: op school leren onze kinderen dat het klimaat de gemiddelde toestand van de atmosfeer (temperatuur, neerslag) over een periode van 30 jaar is.

Vanaf het kantelmoment ‘1958’ kwam de modernisering en zogenaamde ‘vooruitgang’ van de samenleving in een stroomversnelling. Een van de motors die deze evolutie aanstuurden was de toename van fossiele brandstoffen als energiebron. Bij verbranding brengt deze brandstofbron almaar meer schadelijke stoffen in de atmosfeer waardoor het reeds bestaande broeikaseffect van onze dampkring toeneemt. Dit zou de temperatuur op aarde doen toenemen en een algemene klimaatopwarming induceren. Dit baart de samenleving zorgen en dit geeft aanleiding tot de geboorte van heel wat nieuwe klimaatnamen en -begrippen waarin ‘geld’ niet zelden belangrijk is. Plots zijn niet alleen maar de wetenschappers maar ook de politici, de bedrijven en de gewone man gefascineerd door het klimaat en zijn grillen. Een bloemlezing van wat ik de afgelopen tijd op straat of in de pers las of hoorde:

klimaatbossen – klimaatbomen – klimaattop – VN-klimaatconferentie – klimaatwet – klimaatdata – klimaatdode – klimaatdruk – klimaatfilm – klimaatfora – klimaatgids – klimaathype – klimaatmars – klimaatmoeheid – klimaatnota – klimaatplan – klimaatramp – klimaatstad – klimaattaks – klimaatalarm – klimaatchaos – klimaatdebat – klimaatfonds – klimaatpanel – klimaatsteun – klimaataanpak – klimaatbedrag – klimaatbeleid – klimaatwet – klimaatbudget – klimaatbubbel – klimaatfraude – klimaatoorlog – klimaatpakket – klimaatstress – klimaatdoelstellingen – klimaatvluchteling – klimaatafspraak – klimaatcommissie – klimaatcomputer – klimaatverdragen – klimaatregelaar – klimaatzondaar – klimaatvoluntarisme – klimaatdebat – klimaatarts – klimaatklever – klimaatcrisis – klimaatdepressie – klimaatinspanningen – klimaatmaatregel – klimaatomwenteling – klimaatwinst – klimaatbetoging – klimaatprofeet – klimaatcongres – klimaatzwendel – klimaatkrediet – klimaatakkoord –  klimaatpolitiek – klimaatexpert – klimaatadviseur – klimaatbezwaar – klimaatimpact – klimaatwaakhond – klimaatsubsidie – klimaatplatform – klimaatkanarie – klimaatbewust – klimaateis – klimaatvraagstukken – klimaatbescherming – klimaatcompensatie – klimaatdeskundige – klimaatrapport –klimaatscepticus – klimaatdiscussie – klimaattoerisme – klimaatmonitor – klimaathysterie – klimaatmodel – klimaatscenario – klimaatcampagne – klimaatenquête – klimaatneutraal – klimaatwatcher – klimaateducatie – klimaatsysteem – klimaatrechtvaardigheid – klimaatcollage –  klimaatactivisten – klimaataward – klimaatbijdrage – klimaatsteun – klimaateconomie – klimaatfinancieen – klimaatbeleid – klimaattoekomst – klimaatverwachting – klimaatleiders – Vlaams klimaatadaptatieplan – slimme klimaatlandbouw – klimaatstrategie – klimaatmitigatie – klimaattuin – klimaatlaboratorium – ……….. er komen dagelijks nog nieuwe klimaatnamen en -begrippen bij! Je mag ze mij altijd suggereren.

Besluit. Een verwijzing naar de wetenschappelijke inhoud van het begrip klimaat komt nauwelijks nog ter sprake. Nu ligt de klemtoon op menselijke reacties, capaciteiten en (economische) oplossingen voor een door de mens gecreëerd natuurfenomeen dat als een bedreiging wordt aangevoeld.

Klimaatschieten

En als ondanks alle ‘maatregelen’ en ‘ingrepen’ in de nabije of verre toekomst toch mocht blijken dat Vlaanderen in een andere klimaatgordel terecht komt, dan zal het huidig klimaat een paleoklimaat genoemd worden … een klimaat uit het verleden. Daar is hoegenaamd niets mis mee. Klimaatveranderingen zijn van alle tijden en zo oud als de dampkring rond onze planeet. Als de oorzaak van de huidige opwarming werkelijk de ongebreidelde en wereldwijde verbranding van fossiele brandstoffen is, vervang dan deze door hernieuwbare en kosteloze energieleveranciers van natuurlijke aard … zon, wind, water, aardwarmte. Declareer deze intentie niet alleen plechtig op congressen en in regeringsnota’s, maar maak er ook in de realiteit werk van. Of is het van wel willen maar niet kunnen? De handel in fossiele brandstoffen is een miljardenbusiness die ten koste van alles – inclusief ons leefmilieu – zo lang mogelijk moet blijven draaien. En voor regeringen is het heffen van taksen op energiebronnen en het knoeien met ‘slimme meters’ een onmisbare pot geworden om ontspoorde begrotingen enigszins terug op het spoor te brengen. Dit wordt dan met allerlei smoesjes en langs omwegen aan de bevolking diets gemaakt. Tot deze vaststelling kom je wanneer je de complexe samenstelling van je energiefactuur en de evolutie ervan gedurende de jongste decennia eens van naderbij bekijkt. En als alle resten van fossiele brandstof uit de lucht zijn en het klimaat verandert nog, dan is het natuurlijke mechanisme van de aarde op weg naar een nieuw warm interglaciaal (tussenijstijd).… geen tegenhouden aan!

Voilà, nu ga ik klimaatschieten. Voor zij die de betekenis van deze bezigheid nog niet kennen ben ik gaan grasduinen in mijn bestofte Dikke van Dale, de bijbel van de Nederlandse taal. “Klimaatschieten (alleen in onbep. wijs). 1. (Ind) nietsdoen, op een luierstoel liggen en zwijgend genieten van zijn rust; 2. zich acclimatiseren”. Als dat geen klimaat neutrale tijdsbesteding is!

Lapis, mors-abolescens.
16 januari 2025