Binnen enkele dagen is het Pasen. In plaats van me mateloos te ergeren aan berichten over en beelden van hedendaagse judassen en farizeeërs, leugenaars en bedriegers, tirannen en dictators, wanhopige vluchtelingen, in puin geschoten woonwijken, mishandelingen van minderjarigen en ouderen, enz... heb ik de afgelopen dagen en weken in alle stilte Haspengouwse plattelandskerken bezocht om er kruiswegstaties te bekijken en te fotograferen. Het resultaat hiervan is neergeschreven in deze blog: veertien kruiswegstaties, ieder uit een andere kerk en van uiteenlopende kunstenaars. Van elke statie wordt het getoonde beeld beschreven: de techniek, de uitvoerder, de ouderdom, de bijbelbronnen en een persoonlijke overweging. Tijdens toeristische uitstappen in binnen- en buitenland worden vaak kerken en kathedralen bezocht en bewonderd maar bijna nooit wordt er aandacht besteed aan de kruiswegtaferelen in hun interieurs. Ach, ze zijn zo doodgewoon en behoren pas sinds 1741 verplicht tot het meubilair van elk kerkinterieur. Ze zijn heel verschillend en inspireren tot alternatieven voor hedendaagse problemen. Christelijke kruiswegkunst confronteren met onze hedendaagse wereld... het is een bezinning meer dan waard!
Via Dolorosa
De kruisweg of Via Dolorosa is de lijdensweg die Jezus aflegde vanaf het paleis van landvoogd Pontius Pilatus naar zijn kruisdood op de berg Golgotha en begrafenis. Het is een essentieel onderdeel in de voorbereiding van het christelijk paasfeest. De kruisweg laat de gelovige letterlijk stilstaan bij de voornaamste gebeurtenissen van deze lijdensweg aan de hand van 14 kruiswegstaties.
Een spilfiguur in de gebeden kruisweg zoals we die nog steeds kennen is de franciscaan of minderbroeder Franciscus van Assisi (1182/83-1226). In de rooms-katholieke kerk werd het gebruik geïntroduceerd in de 15de eeuw en meestal geplaatst op Goede Vrijdag. Aan het ‘lopen’ van de kruisweg in Jerusalem was gedurende meerdere eeuwen een volle aflaat verbonden. (Volle aflaat = een kwijtschelding t.o.v. God van tijdelijke straffen voor begane zonden. In hedendaagse taal: een visum voor de hemel. Je mag dan zeker zijn van Gods tedere liefde voor jou. Omdat niet iedereen zich een reis naar het Heilig Land – what’s in a name … de huidige status van Israël in acht genomen! – kon veroorloven, kende paus Benedictus XIII (1724-30) in 1726 aan iedereen die de kruisweg in zijn eigen woonomgeving bad een evenwaardige volle aflaat toe. Paus Clemens XII (1730-40) verdubbelde het aantal kruiswegstaties van zeven naar veertien. Zeven staties zijn gebaseerd op bijbelteksten die in het Nieuw Testament door de evangelisten Matteüs, Marcus, Lucas en/of Johannes genoteerd staan. De zeven toegevoegde staties benadrukken logische tussenstappen van menselijke aard in de lijdensweg van de menselijke Jezus.
In 1741 werd onder paus Benedictus XIV (1740-58) de aanwezigheid van een uitgebeelde kruisweg in alle rooms-katholieke gebedshuizen verplicht. Er waren nog andere voorschriften of aanbevelingen. In klassieke oost-west georiënteerde kerken – het priesterkoor was naar het oosten gericht – bevinden de eerste zeven staties zich aan de noordkant van het kerkschip, de laatste zeven aan de zuidzijde. Wie de kruisweg deed maakte dus een omtrekkende beweging in tegenwijzerzin. Deze traditie houden we tijdens het vervolg van deze blog in ere. Voor wie tekst, uitleg en ‘overweging’ overbodig vindt zijn er nog altijd de ‘prentjes’ … christelijke kunstwerken uit de eigen regio … sinds 1767 want de oudste kruisweg van Haspengouw hangt in de Kruisverheffingskerk van Jesseren.
I – Jezus wordt ter dood veroordeeld
Tafereel uit de kunstzinnige en voortreffelijk gerestaureerde Sint-Odulfuskerk te Borgloon. In witte Franse steen gebeeldhouwd halfreliëf; atelier van A. De Beule (*), 1909. Voorstelling van zeven figuren. Aan de rechterzijde van de zittende Pilatus leunt ‘onschuldig’ een kind aan. Pilatus richt zich tot Jezus (met aureool), omringd door twee soldaten (helm, zwaard) en geruggesteund door twee schriftgeleerden (boek) … Jezus’ aanklagers en beulen!
(*) Aloïs de Beule (1861, Zele – 1935, Gent) genoot als kunstenaar-beeldhouwer bekendheid in binnen- en buitenland. In Haspengouw vervaardigde hij o.m. ook de kruisweg in de Sint-Agapituskerk van Vliermaal.
Bijbeltekst. De vier evangelisten rapporteren uitvoerig en eensgezind over de veroordeling van Jezus door landvoogd Pilatus.
Mattheüs 27, 11-32 en Johannes 18, 28-40.
Marcus 15, 1-20 – o.a.: Pilatus zei tegen het volk: ‘Wat voor kwaad heeft hij dan eigenlijk gedaan?”. Maar ze schreeuwden nog harder: ‘Kruisig hem’. Omdat Pilatus het volk tevreden wilde stellen, liet hij Barabbas vrij. Jezus liet hij geselen en leverde hem over om gekruisigd te worden.
Lucas 23, 1-25 – o.a.: Pilatus zei tegen de hogepriesters en de volksmenigte: ‘Ik vind niets waaraan deze man schuldig is.
Overweging. Pilatus heeft Jezus niet beschuldigd – verre van – maar hij wilde hem ook niet vrijspreken. Hij heeft hem niet ter dood veroordeeld. Hij heeft hem alleen niet van de dood gered hoewel hij daartoe van rechtswege de middelen en macht had. De anonieme massa alias ‘het volk’ heeft zijn wil doorgeduwd. Die mentaliteit is er ook vandaag nog. Oordelen wij vaak ook niet te snel onder invloed van soms halve waarheden over het lot van medemensen? En om problemen te vermijden, zeggen wij soms ‘ja’, ook als wij ‘neen’ denken.
II – Jezus neemt het kruis op zijn schouders
Deze statie is afkomstig uit de Sint-Jan-de-Doperkerk van Wellen. Halfreliëf. Beschilderd houtsnijwerk. Vanden Eynde, 1913. Jezus, met doornenkroon op het hoofd en bloedsporen op het witte gewaad, begint aan zijn lijdensweg. Soldaten (helmen, lans) tillen het zware houten kruis op zijn schouders. Enkele schriftgeleerden houden een streng oogje in het zeil. De gekanteelde stadsmuur van Jeruzalem vult het decor. Op het sobere houten kader rond elke statie kleeft een metalen plaatje met de namen van de schenkers.
Bijbeltekst. Passage beschreven bij Matteüs, Johannes en Marcus 15, 20.
Matteüs 27, 31. ‘Nadat de soldaten hem bespot en gegeseld hadden, leidden ze hem weg om gekruisigd te worden’.
Johannes 19, 17 – Jezus droeg zelf het kruis en ging de stad uit, naar het zogeheten ‘schedelveld’, in het Hebreeuws Golgota.
Overweging. Jezus heeft het lijden niet gezocht maar wanneer het erop aan kwam trouw te zijn aan zijn overtuiging, heeft hij het lijden niet ontvlucht en zijn verantwoordelijkheid genomen. Wordt in de wereld van vandaag voldoende verantwoordelijkheid genomen om het fysisch en psychisch lijden van onschuldige mensen en weerloze slachtoffers te verminderen en te verhinderen?
III – Jezus valt voor de eerste maal onder het kruis
In de bijbel maakt geen enkele evangelist melding van dit kruiswegtafereel. Nevenstaand schilderij hangt in de (neo)romaanse Sint-Pietersbandenkerk van Wintershoven. Getekend en geschilderd in olieverf op koperplaat, omrand met een sober houten kader (85 bij 67 cm). Colpa, Luik, 1906. Jezus maakt een knieval en richt een vragende, berustende blik naar boven. Hij is omringd door enkele bewakers waarvan er eentje het kruis steunt en de andere het touw omheen Jezus’ middel aanspant. Een bebaarde schriftgeleerde controleert afstandelijk de situatie. Voor- en achteraan lopen soldaten, bewapend met lansen. Het kind – zinnebeeld van de onschuld - naast de picknickmand gebaart kennelijk van: ‘Oei, wat gebeurt er hier?’ Op meerdere kruiswegstaties te Wintershoven staan kinderen afgebeeld, soms zelfs met een aureool! Zou dit een verwijzing kunnen zijn naar de latere bisschop en heilige Lambertus die in het kersteningsklooster van Wintershoven zijn jeugd doorbracht? Het decor van alle taferelen is verlucht met een repeterend bladmotief.
Overweging. Soms zijn lasten te zwaar om dragen en struikelt men. Waar zijn de mensen die je voorheen getroost en geholpen hebt? Bij de minste tegenslag opgeven staat echter niet in het boekje van Jezus. Overtuigd van zijn visie en gesteund door een hoger (bovenmenselijk) doel zal hij overeind klauteren en de draad weer opnemen. Ook mensen kunnen groot zijn als ze zich na een val of tegenslag, herpakken en verder gaan … het einddoel tegemoet.
IV – Jezus ontmoet zijn heilige Moeder
Alhoewel de moeder van Jezus aanwezig was bij de kruisiging (infra) staat over een ontmoeting met haar zoon Jezus onderweg naar Golgotha niets in de bijbel. De hiernaast getoonde vierde statie is afkomstig uit de Sint-Catharinakerk van Mopertingen. Het is een uitgesneden, gepolychromeerd houten laagreliëf en dateert uit het begin van de 20ste eeuw; de auteur is (mij althans) onbekend. Drie figuren hebben een verguld aureool omheen het hoofd: kruisdrager Jezus met bloeddruppels op het voorhoofd, zijn bedrukt kijkende moeder Maria met gevouwen handen en een andere heilige (Maria Magdalena zonder attributen?). Een gewapende soldaat kijkt streng toe. De ontmoeting speelt zich af in een stedelijke omgeving met stevige torens en een wirwar van gevels.
Overweging. Maria heeft haar zoon niet in de steek gelaten maar hem in zijn lijden gesteund. Met haar nabijheid en haar tranen deelt zij in zijn lijden zoals alleen moeders dat kunnen. Ook nu nog zijn er, twee millennia later, ontelbare moeders wiens kinderen in zinloos geweld sterven. Denk maar aan de wenende moeders in Argentinië, de zaterdagmoeders in Turkije, de ‘dwaze’ moeders van Bangladesh …
V – Simon van Cyrene helpt Jezus het kruis dragen
.JPG)
In de Sint-Martinuskerk van Herk-de-Stad hangt een eenvoudige kruisweg in moderne stijl. Het betreft sober en donkerkleurig houtsnijwerk, klevend tegen een egaal witte achtergrond en omrand met een eenvoudige houten lijst … een geslaagd contrast. Bij moderne kruiswegen is het aantal figuren meestal strikt beperkt tot het essentiële zodat de boodschap primeert. Links vervolgt een graatmagere Jezus met doornenkroon maar zonder aureool zijn lijdensweg. De figuur rechts is Simon van Cyrene – de landbouwer met sikkel en kruik – die het zware houten kruis mede ondersteunt.
Bijbeltekst. Marcus 15, 21 – Ze dwongen een voorbijganger, Simon van Cyrene, die van zijn akker kwam, om zijn kruis te dragen.
Overweging. Ongewild en toevallig wordt een landarbeider – naar verluidt een Romein van Noord-Afrikaanse afkomst – bij het lijden van Jezus betrokken. Hij komt gewoon voorbij; hun paden kruisen elkaar toevallig. Simon heeft geen schuld aan dat lijden, hij heeft er niets mee te maken. En plots krijgt hij een kruis op zijn schouder: het kruis van een ander, Jezus achterna. Later, toen alles voorbij was, zou Simon zich bij de volgelingen van Jezus aangesloten hebben. Ook wij kunnen solidair zijn met mensen in nood en ons belangeloos inzetten, samen een eind op weg gaan om het kruis van een ander te helpen dragen … de ene voelt zich gesteund, de andere nuttig.
VI – Veronica droogt het aangezicht van Jezus af
In de Sint-Pieterskerk van Kortessem zijn de kruiswegstaties afgebeeld in de brandglasramen van de neoromaanse zijbeuken. Vervaardigd in 1888 in het atelier Van der Poorten (Brussel). Het voorstellen van de kruiswegtaferelen in brandglasramen is alleszins in Haspengouw eerder zeldzaam. Veronica(*), de gehurkte dame met blauw aureool rechts beneden, toont de afdruk van het gelaat van Jezus nadat ze het met een zweetdoek gereinigd en verfrist heeft. De randen van de brandglasramen zijn met neogotische motieven versierd. Op de afgeschuinde onderdorpels staan de namen van de schenkers: vooraanstaande personen en notabele families uit de toenmalige parochie.
(*) Veronica van Jeruzalem is een legendarische heilige. Haar naam zou afgeleid zijn van het Latijnse ‘vera icon’ wat ‘waarheidsgetrouwe afbeelding’ betekent.
Overweging – Bij de passage van Jezus maakt Veronica zich los uit de anonieme massa. Door medelijden en genegenheid overmand, trotseert ze de soldaten en toeschouwers die alleen maar uit zijn op sensatie. Ze stapt naar Jezus toe en veegt het zweet en bloed van zijn gelaat. Haar naam staat niet in de bijbel maar ze is over de hele wereld gekend. Het is de naam van ieder mens die bekommerd is om de noden en ongestelde vragen van de medemens. Veronica sensibiliseert de anonieme massa: wees bezorgd over het lot van de noodlijdenden ook al ken je die niet persoonlijk en onderneem iets om dat lijden te verzachten. Er is nog heel wat werk aan de winkel. Aan het eind van je levensverhaal plots geconfronteerd worden met een waarheidsgetrouw “zelf”portret: voor sommigen een rustgevend moment, voor anderen een tantaluskwelling!
VII – Jezus valt voor de tweede maal
Ook deze vertraging op weg naar de kruisiging staat niet in de bijbel. Nevenstaand tafereel werd gefotografeerd in de Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaartbasiliek van het bedevaartoord Kortenbos. Het betreft halfverheven en onbeschilderd houtsnijwerk, voorgesteld in halfronde, decoratieve nissen boven de monumentale lambrisering van de benedenkerk. De kunstenaar en ouderdom van het werk zijn mij niet bekend. De val van de zichtbaar uitgeputte Jezus gebeurde voor de ogen van Simon van Cyrene die te hulp snelt. Een bejaarde schriftgeleerde met wandelstok slaat alles gade.
Overweging. Ondanks hulp raakt de mens Jezus totaal uitgeput. Hij valt een tweede maal en Simon helpt hem opnieuw overeind. Moedig kruipt hij een tweede keer recht en zet zijn weg verder … liefdevol en bezorgd om het lijden van de mensen. Dit is het levensverhaal van veel mensen: vallen en telkens weer opstaan. Zijn lijden biedt gelovigen een toekomstperspectief: gevallen en uitgestoten mensen overeind helpen en moed inspreken, naar hen luisteren.
VIII – Jezus troost de wenende vrouwen
.JPG)
De kruisweg in de Kruisverheffingskerk van Jesseren is de oudste van Haspengouw. Dit 14-delig kunstwerk – schilderijen op doek – werd in 1767 vervaardigd door de Luikse kunstenaar Martin Aubée (1729-1805) en hing aanvankelijk in het klooster van de minderbroeders te Tongeren. Na de opheffing van dit klooster tijdens de Franse Revolutie kwam het in de parochiekerk van Jesseren terecht. Martin Aubée was ook werkzaam in het klooster van Coolen dat sinds 2021 gesloten en zogezegd in transitie is! Naar verluidt liggen de werkzaamheden op dit ogenblik stil. Wanneer kunnen we zijn schilderijen er opnieuw bewonderen?
Jezus, voorgesteld in een rood gewaad, wuift troostend en bemoederend naar enkele angstige kinderen en wenende vrouwen met veel verdriet (grote zakdoeken). Zwaarbewapende soldaten kijken deze emotionele ontmoeting honend toe.
Bijbeltekst. Lucas 23, 27-28 – Vrouwen van Jeruzalem! Huil niet om mij, huil om uzelf en uw kinderen.
Overweging. Ondanks zijn eigen lijden en voortstrompelend met het zware kruis op zijn schouders is Jezus bezorgd om het lijden van de mensheid, staat hij stil bij het lijden van anderen. Jezus wil niet dat tranen het laatste woord krijgen. Lijden en dood zijn niet het einde van zijn verhaal, alleen maar een tussenstop. Jezus heeft nooit en tegen niemand een dodelijk wapen ter hand genomen. Zijn wapen voor een betere wereld en menswaardige mensen is de overredingskracht van het ‘woord’. Dit hebben wereldleiders 2000 jaar later nog altijd niet begrepen!
IX – Jezus valt voor de derde maal
.JPG)
Ook over de derde struikeling tijdens Jezus’ laatste tocht rapporteert geen enkele evangelist. Op de foto tonen we de negende kruiswegstatie van de Sint-Augustinuskerk in Nieuw Sint-Truiden, een levendige bedevaartplek ter ere van de H. Rita. Het betreft een moderne voorstelling, een basreliëf in glinsterende witte Franse steen, van F. Fritscke uit 1955. Het zoomt schrijnend maar krachtig in op de essentie ter zake: een uitgeputte Jezus met de ogen gesloten en achter hem de handen van een anoniem persoon die krampachtig zijn, hun en ons kruis omarmen!
Overweging. Jezus ziet in de verte de Calvarieberg liggen, de plaats waar hij zal gekruisigd worden. Door verdriet overmand en in een menselijk moment van zwakte struikelt hij een derde keer. Maar hij vindt toch weer de kracht om overeind te komen en zijn lijdensweg tot het einde te volharden. Voor de derde maal voelt hij de pijn van de grond … de hardheid van aardse mensen. Moedig gaat hij de dood tegemoet omdat hij één wil worden met de Vader. Als we nu eens allemaal – a fortiori de wereldleiders met hun luide stem en machtsvertoon – het geweer van schouder zouden veranderen en onschuldige mensen die, ten einde krachten de uitputting nabij zijn, een duurzaam perspectief op een nieuw en beter bestaan geven. ‘Wapens voor vrede’ kunnen niet bestemd zijn ‘voor mensen van de goede wil’!
X – Jezus wordt van zijn kleren beroofd
De hierbij getoonde tiende statie is afkomstig uit de Sint-Mauritiuskerk van Bilzen. In deze hallenkerk tekende en schilderde kunstenaar-architect C. Peeters (Brussel) in 1906 de kruiswegtaferelen rechtstreeks op de bepleisterde muren van de zijbeuken. Centraal wordt Jezus, eenmaal aangekomen op Golgotha, door twee vijandig lonkende mannen ontkleed; een derde persoon reikt een schaal (met zure wijn) aan. Links kijkt een trio soldaten (met lans) toe. Aan de rechterzijde staan de schriftgeleerden die alles nauwlettend blijven gadeslaan. Een onheilspellend beeld.
Bijbeltekst. Johannes 19, 23-24 – De soldaten verdeelden Jezus’ kleren in vieren, voor ieder een deel. Er was ook nog een lijfrok, die van bovenaf in één stuk geweven was. Daarom zegden ze tegen elkaar: die mogen we niet stukscheuren, laten we hem liever verloten”. Ook de andere evangelisten vermelden deze passage: Matteüs 27, 35 – Marcus 15, 24 – Lucas 23 3-4.
Overweging. Niets wordt gespaard, zelfs de schamele kleding van Jezus niet. Ze dobbelen gewetenloos om het laatste bezit van de Man die sterven moet. Ook nu nog worden veel medemensen slecht behandeld, onteerd en onderworpen aan folteringen. Ze staan zonder enige bescherming voor hun beulen, als een gemakkelijke prooi in de handen van het geweld dat niets of niemand ontziet. Het Syrië onder dictator Assad is geenszins een alleenstaand feit. Macht en geld – heel veel geld – zijn de duivels en gesels van deze tijd geworden. Nochtans heb ik nog nooit een lijkwagen met een aanhangwagen gezien!
XI – Jezus wordt aan het kruis genageld
De neobarokke kruisweg in de Sint-Stefanuskerk van Millen is van de hand van Zuid-Limburgse kunstenaar Raskop (*) en is ca. 1870 geschilderd in olieverf op doek. Op de voorgrond: twee atletische figuren nagelen de weerloze Jezus aan het kruis dat hijzelf tot op de plaats van zijn terechtstelling moedig gedragen heeft. Hij legt zichzelf neer bij wat de mensen hem aangedaan hebben. Rechts controleren twee geleerden of alles volgens de regels van de Schrift verloopt. Links vertrouwt Maria (ook met aureool), de armen opwaarts geheven, haar zoon nu reeds toe aan de Vader. Mogelijks is de figuur naast haar Johannes. Let ook op het typisch neogotisch houten lijstwerk met twee pinakels, hogels, rozetten en een bekronend kruis.
(*) Jan-Hubert Raskop (Valkenburg, 1839 – Tongeren 1890)) schilderde ook de kruisweg (1865) van de Sint-Hubertuskerk te Henis.
Bijbeltekst. De vier evangelisten besteden, meer of minder uitgebreid, aandacht aan de kruisiging van Jezus. Matteüs 27, 35-44, Marcus 15, 24-32 en Johannes 19, 18-24. We citeren Lucas 23, 33-34 – Toen ze op het zgn. Schedelveld aankwamen, sloegen ze hem aan het kruis alsook twee andere misdadigers, de één rechts en de ander links van hem. En Jezus sprak: Vader vergeef het hen, want ze weten niet wat ze doen.
Overweging. Aan het kruis genageld worden is een gruwelijke dood. Mensen kunnen onbegrijpelijk hard zijn voor elkaar. Zelfs wie niet fysiek doodt of martelt, kan mensen kapot maken met de kracht van vlijmscherpe woorden, denken we maar aan de zelfmoorden bij jongeren door ontoelaatbaar pestgedrag op sociale media. Jezus veroordeelt blijkbaar niemand – ook zijn eigen beulen niet – en blijft hopen op inkeer … is dit bovenmenselijk?
XII – Jezus sterft aan het kruis
Bijgaand tafereel is de twaalfde kruiswegstatie in de Sint-Ursulakerk van Eigenbilzen. Het betreft een olieverfschildering (1885) van de West-Vlaamse kunstenaar Emiel Constant Gellynck (Roeselare, 1853 – Wervik, 1922). Het tafereel spreekt voor zich en toch schuilt er, voor wie aandachtig toekijkt, een verrassing in. Op de prent staan, naast het kruis met het dode lichaam van Jezus, de drie devote en toegewijde Maria’s waarvan sprake is in het Johannes-evangelie: de Moeder van Jezus, Maria Magdalena en Maria van Klopas. Maar wie is de figuur, afgebeeld in de outfit van een honderdman met een lans, links van de gekruisigde? Evangelist Lucas spreekt van een honderdman die bij het sterven van Jezus zegt: ‘Waarachtig, die man was een rechtvaardige’ (Lucas 23, 47). Volgens kunstcritici is het baron Rodolf de Lamberts-Cortenbach (Sint-Truiden, 1837 – Maastricht, 1914), de opdrachtgever van deze kruisweg en laatste bewoner van het verdwenen kasteel Zangerheide. Achter het kruis hangt een donkere wolk maar er zijn stevige opklaringen op til; ook dit is kenschetsend voor de christelijke beeldspraak van dit tafereel.
Bijbeltekst. Matteüs 27, 45-56, Marcus 15, 33-41 en Johannes 19, 25-30.
Lucas 23, 44-49 – Rond het middaguur werd het donker in heel het land, omdat de zon verduisterde. Toen scheurde het voorhangsel van de tempel doormidden en Jezus riep met luide stem ‘Vader, in Uw handen leg Ik mijn geest’. Na deze woorden stierf Hij.
Overweging. Een mens sterft: een gehate vijand, een misdadiger, een onbekende, een vriend, een geliefde, …. Elke dood brengt leegte, verwarring en verdriet. Door zijn kruisdood is Jezus finaal helemaal aan de kant van de mensen komen te staan, want die sterven allemaal. Jezus heeft nooit iemand veroordeeld en toch werd hij onmenselijk behandeld en onschuldig terechtgesteld. Zijn visie op de mensheid echter veroordeelt niemand definitief, maar vergeeft tekorten … als wij tijdig inzien dat we verkeerd zijn en onze hoogmoed naast ons neerleggen. Dit is de fundamentele boodschap die ikzelf in deze blog wil neerleggen.
XIII – Jezus wordt van het kruis genomen
De dertiende statie illustreren we met twee voorbeelden afkomstig uit de Sint-Pieterskerk van Borlo (links) en de Sint-Niklaaskerk van Wimmertingen (rechts). De geschilderde, neoclassicistische taferelen in de Sint-Pieterskerk (Borlo) dateren uit 1851 en zijn vervaardigd door Theodoor Schaepkens (Maastricht, 1810 – Sint-oost-ten-Node, 1883). Jozef van Aritmatea en zijn handlanger (met trektang) hebben Jezus van het kruis gehaald en hem toevertrouwd aan de zorgen van zijn moeder (beiden met aureool), bijgestaan door een kwartet bedroefde of gesluierde figuren. De hemel is licht bewolkt. Rechts zie je het graf, uitgehouwen in de rotsen. Op de voorgrond liggen de doornenkroon, het houten bordje met opschrift ‘INRI’ (Iesus Nazarenus, Rex Iudaeorum’, ‘Jezus van Nazareth, koning der Joden’) en een schotel. Het tafereel van de kruisafname is bij de moderne voorstelling in de Sint-Niklaaskerk (Wimmertingen) herleid tot een piëta: Maria met het dode lichaam van Jezus op de schoot. De kruisweg in laatstgenoemde kerk dateert uit 2000, is afkomstig uit het kunstatelier Slabbinck (Brugge) en is vervaardigd in polyester, beschilderd met een bronskleurige verf.
Bijbeltekst. Matteüs 27, 57-59, Marcus 15, 43-46, Lucas 23, 50-53 en Johannes 19, 38-39 – ‘Jozef van Aritmatea, een raadsman, ging in het geheim aan Pilatus vragen, of hij het lichaam van Jezus mocht weghalen en deze stond het toe”.
Overweging. Nu alles ten einde is, vinden andere mensen de moed om zich te tonen. Met schroom en tederheid wordt het dode lichaam van Jezus van het kruis genomen. Haat en geweld ruimen plaats voor diepe eerbied, respect en dankbaarheid. Er zullen altijd mensen zijn die het werk van Jezus – vrede en rechtvaardigheid – voortzetten … alhoewel er op dat vlak in onze huidige wereld nog heel veel werk aan de winkel is.
XIV – Jezus wordt in het graf gelegd
De laatste statie van onze ‘capita selecta-kruisweg’ is afkomstig uit de Sint-Martinuskerk van Stevoort. Het betreft een olieverfschildering op houten paneel, gevat in een gebeeldhouwd eikenhouten lijstwerk (100 x 143cm) met neobarokke motieven (gecanneleerde zuilen met volutenkapiteel). De 14 taferelen zijn in 1910-11 geschilderd door Charles Beyaert uit Brugge. Een aantal mannen – volgelingen van Jezus, waaronder Nicodemus en Jozef van Aritmatea – doen toegewijd en geknield hun taak zoals dit in die tijd bij een Joodse begrafenis voorgeschreven was. Een groepje vrouwen, o.a. Maria en Maria Magdalena, kijkt godvruchtig biddend aan het voeteneinde toe. In het decor zien we de opening van het graf, vers uitgehouwen in de rots (links) en de drie kruisen op het nabije Schedelveld waar de zon ondergaat. Het is avond, alles is volbracht.
Bijbeltekst. Marcus 15, 59-61, Lucas 23, 55-56, Johannes 19, 40-42 en Matheus 27, 59-61 – Jozef van Arimatea nam het lichaam van Jezus mee, wikkelde het in zuiver linnen en legde het in het nieuwe rotsgraf, dat hij voor zichzelf had laten uithouwen. Toen rolde hij een grote steen voor de ingang van het graf.
Overweging. Op het einde van het verhaal zijn de oproerkraaiers, de hoogwaardigheidsbekleders, de soldaten en de kijklustigen afgedropen en uit beeld verdwenen. Een select gezelschap volgelingen en begripvolle vrouwen die Jezus’ laatste tocht in stilte gevolgd hebben, begeleiden hem tot bij zijn graf en nemen op waardige wijze afscheid van de mens Jezus. Jezus had een mooi maar vaak ook moeilijk leven. De mensen dachten dat alles nu voorbij was, maar konden enkele dagen later toch weer het leven en hun toekomst hervatten bij de verrijzenis ... Na elke avond en nacht komt een nieuwe morgen! Vandaar deze woorden bij een christelijke begraving: “We leggen hem/haar in de aarde, in de handen van de levende god”. En de cirkel is rond: “Ook God heeft zijn Zoon die hij naar de aarde stuurde, nu ook teruggekregen”. Het kruis is niet het einde geworden, maar een teken van leven waaraan nooit een einde komt. Laat ons dan met en voor elkaar leven in een onvoorwaardelijk respect voor ieders leven.
Een vrolijk en vredevol Pasen.
NB. Op de introfoto van deze blog zie je zes kruiswegstaties onder het doksaal van de Sint-Stefanuskerk van Hoeselt.
Lapis, mors-abolescens.
8 april 2025
Dit vindt u misschien ook interessant!
Scroll to Top
Scroll to Top